Wat vakantie betekent als je leeft met autisme
Disclaimer: Ik ben geen expert, ik spreek vooral uit mijn eigen ervaring. Maar als het ook maar één persoon helpt om met wat meer rust vakantie aan te durven… dan is het het delen waard.
Mensen vragen me wel eens of ik het niet moeilijk vind om op vakantie te gaan, wetende dat ik autisme heb. Mijn antwoord is eenvoudig: je kunt het zo ingewikkeld en moeilijk maken als je zelf wilt. Ik heb eigenlijk weinig last van de vakantie zélf. Ik moet alleen goed opletten dat ik mezelf beperk in wat ik wil en aankan.
Voor mij begint het meestal al bij de planning. Als die goed is en de boeking is gemaakt, dan voel ik rust en acceptatie. Dan kan ik zelf de open stukjes invullen op een manier die de onrust uit mijn systeem haalt.
Waarom wil ik dit met jullie delen?
Op het moment dat ik dit schrijf is het vakantietijd. Iedereen is, hoop ik, lekker aan het genieten van zijn of haar welverdiende rust. Maar ik ken ook mensen die juist opzien tegen de vakantie.
Ze durven geen plannen te maken omdat ze al vastlopen bij de meest eenvoudige vragen, zoals:
Hoe gaan we erheen? Wie rijdt? Wanneer vertrekken we? Als we gaan vliegen, hoe gaat dat dan? En wat als we geland zijn… dan wat?
Zelf merk ik dat, zodra ik begin met plannen, ik direct de details induik zonder dat ik eerst overzicht heb. Dan verdwaal ik al snel in het moeras van de mogelijkheden.
Met deze blog wil ik laten zien dat het ook anders kan. Dat er manieren zijn om vakantie tóch werkbaar en zelfs leuk te maken, ook als je autisme hebt. Hopelijk geeft dit stukje wat houvast of misschien zelfs een glimlach van herkenning.
De Planning
Een vakantie plannen is voor mij al een flinke uitdaging. Besluiten nemen lukt me moeilijk, dus als we ergens naartoe willen, leun ik sterk op mijn vrouw. Zij neemt meestal het voortouw bij het uitzoeken, boeken, betalen en zelfs de dagindeling tijdens de vakantie.
Onze eerste stap — bedenken waar we heen willen — is voor mij al een bron van spanning. Alleen al het idee dat we ergens naartoe gaan, roept onrust op. Daarbovenop komt de vraag: wát voor overnachting willen we? Hoe lang blijven we? Geloof het of niet: dat soort keuzes vind ik ontzettend lastig.
Waar zit dan de moeilijkheid?
Niet per se in het plannen zelf, maar in het overaanbod. Er zijn zóveel opties dat ik compleet vastloop, zelfs bij iets basaals als: “wordt het een hotel of een pension?” Het klinkt misschien wat kinderlijk — maar het is mijn realiteit.
Ook voor de dagactiviteiten leun ik grotendeels op mijn vrouw. Tegelijkertijd vraagt zij mij vaak om mee te kijken op internet. Door samen te zoeken en te praten krijgen we langzaam een beeld van hoe we onze tijd daar willen indelen.
Soms helpt het enorm als de accommodatie zelf al activiteiten aanbiedt — dat bespaart ons een hoop gepuzzel. Minder plannen betekent ook minder zorgen.
Daarom laat ik de algemene planning grotendeels aan mijn vrouw over.
Klinkt dat als valsspelen? Misschien. Maar ik zie het als slim: als iets je keer op keer blokkeert, waarom zou je jezelf blijven forceren? Dan raak je alleen maar verder in de knoop.
Zoals ik ook in medische verslagen tegenkwam: vakantie kan een flinke hobbel zijn voor mensen met ASS of aanverwante uitdagingen. (Niet mijn favoriete term, maar ja — dat is nou eenmaal hoe het benoemd wordt.)
En als alles eenmaal vaststaat… dan begint mijn deel pas echt. Mijn vrouw kijkt dan geregeld met gepaste irritatie toe, terecht overigens.
Op dat moment duik ik namelijk vol overgave in de kleinste details: openingstijden, reviews, routes… AI en Google zijn dan mijn favoriete copiloten. Alleen vergeet ik soms mijn échte copiloot, mijn vrouw, nog mee te nemen in die zoektocht. Oeps. Als ik alles heb gevonden, noteer ik het overzichtelijk in MS Note — mijn favoriete tool om orde te scheppen in de wirwar van informatie.
Daarin zet ik alles netjes bij elkaar: tijden, adressen, openingstijden. En het fijne is, ik heb het altijd bij me, gewoon op mijn telefoon. Dat geeft me rust. Zo heb ik niet alleen het gevoel dat ik grip heb, maar weet ik ook: ik kan dit. Op mijn manier.
De Praktijk
In theorie was alles strak gepland… tot we de haven in reden.
Onze vakantie naar Noorwegen was er eentje om nooit te vergeten — een van de mooiste in jaren. Zoals eerder gezegd, deden we samen de planning, boekten de overnachtingen en kozen alvast een paar tussenstops.
Volgens mij kon het gewoon niet fout gaan. Alles stond keurig genoteerd in mijn Note-notities, netjes per dag aangegeven wat we konden verwachten en waar we moesten zijn.
We vertrokken op tijd (05:00 uur ’s ochtends) en reden zonder noemenswaardige problemen naar de haven in Denemarken. Sterker nog, we waren twee uur te vroeg. (Oeps… Iets meer speling ingepland dan strikt nodig, maar je weet maar nooit onderweg. En de boot wacht niet op mij.)
Maar zelfs in deze droomvakantie zat een test verstopt.
Toen we eenmaal bij de boot aankwamen, bleek dat we pas een dag later konden meevaren. Het reisbureau had ons simpelweg niet verteld dat de boot al vol zat. Ik hield de reispapieren voor de neus van de douanier, maar die bleef stellig: “U staat voor morgen geboekt.”
En ja, dan knapte er iets.
We waren nota bene de allereerste auto die de slagbomen van de haven binnenreed… en ik voelde letterlijk de stoppen doorslaan.
Maar, en dat is de echte winst, ik heb geleerd om beter met dit soort situaties om te gaan.
Ja, ik was woedend. Mijn vrouw en dochter vreesden zelfs dat ik de douanemedewerker uit het hokje wilde trekken. Ik ben er niet trots op. Als er iets gebeurt waar ik geen controle over heb, word ik soms agressief. Dat is, helaas, nog steeds mijn manier van ontlading.
Toch kon ik mezelf herpakken. Met ademhalingstechnieken en de steun van mijn gezin kreeg ik weer ruimte in mijn hoofd om helder te denken en goed te communiceren. Ik belde het reisbureau en gaf rustig, duidelijk en begrensd aan dat wij een slaapplaats nodig hadden, op hun kosten.
Zonder de training met mijn psycholoog, waarbij ik heb geleerd om onverwachte situaties als nieuwe uitdagingen te zien, was dat nooit gelukt.
En de rest van de vakantie? Die verliep voorspoedig.
Sterker nog, die extra dag in Denemarken bleek onverwacht waardevol.
.
Tips voor rust en overzicht tijdens de vakantie
| Wat te doen | Waarom het helpt |
| Splits je planning op in kleine stapjes | Maakt het overzichtelijk en voorkomt dat je overweldigd raakt |
| Plan samen met iemand die je vertrouwt | Geeft steun en voorkomt dat je alles zelf hoeft te dragen |
| Hou het dagritme eenvoudig | Vermindert prikkels en zorgt voor balans tussen activiteit en rust |
| Gebruik een emotieboekje | Helpt je inzicht te krijgen in gevoelens, patronen en successen |
Wat wil ik met deze blog zeggen?
Het is helemaal niet erg om te erkennen dat er dingen zijn die je lastig vindt of gewoon níét kunt, zeker als het om plannen gaat. Probeer het dan ook niet geforceerd zelf te doen. Laat het over aan iemand die er goed in is én er misschien ook nog plezier in heeft.
Onverwachte dingen kunnen altijd gebeuren. Maar laat ze niet je hele vakantie of zelfs je dag er door verpesten.
Ja, ik ken die gevoelens: de onmacht, de frustratie, het gevoel dat alles je ontglipt. Maar als je jezelf de kans geeft om even stil te staan, te voelen waar je zit (emotioneel gezien), en te bedenken waar je naartoe wílt… dan merk je vaak dat je sneller terugkomt in het geel of zelfs groen. (Voor wie het kleurenmodel kent: je weet wat ik bedoel.)
Vakantie beleven met ASS is zoals u kunt lezen niet iets dat vanzelfsprekend is, het vereist veel geduld, het vreet energie en geeft ook nog eens veel stress. Maar als alles goed geregeld is, alles overzichtelijk is en de dagelijkse routines meegenomen kan worden binnen de vakantie. Dan is de vakanie voor iemand met ASS hopelijk net zo fijn en pleziering als dat het voor mij is.