Men vraagt mij weleens of ik last heb van informatie vertraging.
Het vragen naar deze, is op zich al een bijzondere vraag, omdat het nogal persoonlijk is.
Buiten dat het nogal persoonlijk is, komt het mij ook over alsof er iets mis is met mij.
Ja, ik heb wel eens last van deze, maar alleen als ik al zwaar overbelast ben door te veel prikkels. Hoe drukker het wordt om me heen, des te lager mijn weerstand wordt en mijn ADD me niet meer kan ondersteunen in de snelheid van verwerken.
Maar voordat we daar dieper op ingaan, wat informatie vertraging is en hoe het werkt .
Ook zal ik wat meer informatie geven vanuit medische / wetenschappelijk oogpunt.
Vanuit mijn standpunt en mijn directe ervaring is informatie vertraging een bijzonder mechanisme om informatie op een later tijdstip te geven. Waarom ? Omdat op het moment van informatie krijgen, is er blijkbaar niet genoeg “bandbreedte”in mijn hersenen beschikbaar om de binnenkomende informatie direct in mijn cognitieve deel te verwerken.
Hoe voelt informatievertraging? Twee herkenbare voorbeelden.
Om dit abstracte mechanisme tastbaar te maken, beschrijf ik twee manieren waarop informatie vertraging bij mij naar voren komt.
1. Het “Oh, wacht!”-moment: Bewuste herinnering
Stel, iemand vraagt me in een drukke keuken: “Wil jij de saus even in de gaten houden?”
Ik hoor het, ik knik misschien zelfs, maar mijn hoofd is op dat moment bezig met het snijden van groenten, het filteren van achtergrondgeluiden en het in de gaten houden van de tijd. De vraag is binnengekomen, maar niet verwerkt.
Dan, een minuut of twee later, zie ik de pan en klikt het opeens: “Oh ja, de saus!” Dit is het bewuste, herkenbare moment. Het is alsof de informatie in een wachtrij stond en nu pas zijn beurt krijgt om verwerkt te worden. Meestal triggert een externe aanwijzer (het zien van de pan) dit proces. Het is een duidelijk, soms wat gênant, “aha”-moment.
2. Het spook van de pijplijn: Onbewuste verwerking
Deze variant is subtieler en lastiger te herkennen. Hier is een voorbeeld:
Tijdens een vergadering wordt er terloops gesproken over een wijziging in een project deadline. Op dat moment is mijn werkgeheugen zo vol met het volgen van de discussie, dat deze specifieke zin niet tot mijn bewustzijn doordringt. Ik reageer er niet op en ik zou er later, als je het me vraagt, ook niet bewust van geweten hebben.
Dan, een dag later, tijdens het douchen, komt het besef uit het niets in me op: “De deadline is verplaatst!” Alsof de informatie ondergronds, via een onderbewuste “pijplijn”, heeft gereisd en nu pas, wanneer mijn hoofd rustig is, de oppervlakte bereikt. Het voelt niet als herinneren, maar als een nieuw inzicht – ook al is de informatie eerder aangeboden.
De Casus: Als de Vertraging Emotie Ontketent
Een voorbeeld uit de praktijk maakte de impact van informatie vertraging pijnlijk duidelijk. Een professional vertelde me over een gesprek met haar cliënt over het opruimen van zijn huis, een onderwerp dat bij de cliënt direct spanning en stress oproept. Tijdens het gesprek was de cliënt duidelijk van streek, maar kon hij zijn emoties of gedachten niet verwoorden. De professional, wijs genoeg om de situatie niet te forceren, staakte het gesprek en probeerde hem tot rust te brengen.
De nachtelijke app
Pas uren later, midden in de nacht, ontving de professional een app. De cliënt was erg boos. Hij haalde specifieke details uit het gesprek aan en reageerde fel op dingen die gezegd waren of, zoals de professional zelf aangaf, soms op manieren die niet zo bedoeld of gezegd waren.
Het kwartje dat viel
Toen de professional mij dit vertelde, vielen twee stukjes voor mij op hun plaats:
1) De vertraagde verwerking:
De cliënt had de informatie wél opgenomen, maar zijn systeem was op het moment zelf zo overbelast door stress en emotie dat verwerken onmogelijk was. Pas in de rust van de nacht kon de informatie alsnog door zijn cognitieve “pijplijn” stromen en kwam het eruit – raw en ongefilterd.
2) Het “inkleuren van lege delen”:
Dit is lastiger te verklaren, maar een zeer herkenbaar fenomeen. Als informatie vertraagd wordt opgeslagen, is het vaak fragmentarisch. Ons brein heeft een hekel aan gaten en gaat die automatisch opvullen. Het verbindt de losse flarden met logische aannames, eerdere ervaringen, of angsten. Wat de cliënt dus terug haalde, was niet puur de opname van het gesprek, maar een geïnterpreteerde versie ervan, ingekleurd door de emotie (boosheid) die nu wél vrij kwam.
Voor de professional was de late app verbazingwekkend. Voor mij was het een textbook geval van informatie vertraging, waarbij de vertraging niet alleen de feiten, maar ook de bijbehorende emotie uitstelde en intensiveerde.
Van Begrip naar Oplossing: Welk advies gaf ik?
Na deze analyse keek de professional me aan met de enige logische vraag: “Oké, maar wat moet ik dan wel doen?”
Mijn advies was meerdelig, net zoals het probleem zelf meerdere lagen kent:
Erken de overprikkeling. De cliënt was al in de stress bij het horen van het woord “schoonmaken”. Dat is de angel die er als eerste uit moet. Zonder een basis van rust is elke nieuwe informatie gedoemd tot vertraging of mislukking. (De methodes hiervoor zijn een blog op zich, dus die laat ik hier even buiten beschouwing).
Maak het visueel en overzichtelijk. De taak “opruimen” is een monsterlijke, abstracte berg. Door de stappen op papier te zetten, breek je die berg af tot hanteerbare heuveltjes. Dit vermindert de cognitieve belasting enorm. Kleine stukjes en vooral geen tijdsdruk er achter.
vandaag bijvoorbeeld de linkerkant van de eettafel, morgen of overmorgen de rechterkant.
Geef ruimte voor verwerking. Door de stappen samen door te lopen, mét tijd voor reflectie, geef je zijn brein de kans om de informatie in real-time te verwerken. Je voorkomt zo dat het in de “pijplijn” verdwijnt. Het gesprek wordt een dialoog, geen monoloog.
Respecteer het tempo. Tenslotte: een tijdschema maken met veel ruimte voor rust is heilig. Het is een erkenning dat zijn brein simpelweg meer tijd nodig heeft om te laden en te verwerken. Dit neemt de druk van de ketel en voorkomt dat het systeem overbelast raakt.
De kern van dit alles? Begrip voor het mechanisme van informatie vertraging leidt tot een andere, effectievere aanpak. Het gaat niet om harder duwen, maar om slimmer ondersteunen, met geduld en de juiste tools.
De Paradox: Mijn ADD als Turbo in Plaats van Rem
Nu ik dit allemaal heb beschreven, moet ik grinniken. Want er schuilt een grote paradox in mijn eigen brein. Ik heb namelijk niet alleen ASS, maar ook ADD . En in die combinatie gebeurt iets ogenschijnlijk tegenstrijdigs.
Voor mij voelt het alsof mijn ADD mij de turbo geeft om informatie sneller te verwerken.
Hoe kan dat? Het is alsof de twee condities een dynamische dans met elkaar aangaan:
Mijn ASS zorgt voor een diepgaande, grondige, maar soms langzamere verwerking. Het wil alles categoriseren, analyseren en in een logisch systeem plaatsen.
Mijn ADD gooit er juist een snelle, associatieve stroom van gedachten, verbanden en invallen tegenaan.
Op de goede dagen, wanneer de prikkels beheersbaar zijn, grijpen deze twee systemen perfect in elkaar. Mijn ADD ziet razendsnel patronen en verbanden (“Turbo!”), en mijn ASS neemt die ruwe vondsten direct over om ze diepgaand te analyseren en te structureren. Het is alsof ik een supercomputer heb met een ongelooflijk snelle processor (ADD) en een enorm georganiseerd archiefsysteem (ASS).
De vertraging treedt pas op als de samenwerking crasht.
Die “turbo” is kwetsbaar. Als de prikkels te hard binnenkomen, of als de emotionele lading te zwaar is (zoals bij de casus met het opruimen), dan raakt het systeem ontregeld. Mijn ASS wil zich terugtrekken in overzichtelijkheid, terwijl mijn ADD chaotisch blijft doorrazen. Het is dan niet de turbo die het doet, maar de koeling die faalt. De informatie vertraging is het resultaat van die interne systeemcrash, niet van een trage processor an sich.
Dit laat een cruciaal punt zien: neurodiversiteit is zelden zwart-wit. Het is een uniek ecosysteem in elk hoofd. Wat voor de één een rem is, kan voor de ander, in een andere combinatie, juist een turbo zijn. Het hangt af van de context, de taak, de gemoedstoestand en de interactie tussen verschillende neurologische kenmerken.
De Wetenschap Achter de Vertraging:
Mijn ervaring met informatievertraging is onlosmakelijk verbonden met mijn Autisme Spectrum Stoornis (ASS). Hoewel de term “informatievertraging” niet in de handboeken staat, zijn er wel degelijk fundamentele ASS-kenmerken die dit fenomeen perfect verklaren. Voor de lezer die de diepte in wil, zet ik ze hier uiteen.
1. Diepgaande Verwerking (Central Coherence Theory)
Een kern-theorie bij ASS is het concept van diepgaande verwerking. Waar een neurotypisch brein vaak de grote lijnen pakt en details filtert, doet een ASS-brein vaak het tegenovergestelde: het neemt juist een overvloed aan details waar en werkt moeizamer naar het overkoepelende concept toe. Dit is een grondig, maar tijdrovend proces. De “vertraging” ontstaat omdat er simpelweg meer interne data moet worden geïntegreerd dan bij de gemiddelde persoon. Het is geen traagheid, het is grondigheid.
Zoekterm voor de lezer: “Weak central coherence theory autism”, “detailed-focused processing autism”.
2. Executieve Functies: Flexibiliteit en Planning
Net zoals bij ADD, spelen executieve functies een cruciale rol. Bij ASS uit een tekort zich vaak specifiek in moeite met cognitieve flexibiliteit (snel schakelen tussen taken of gedachten) en planning. Een onverwachte vraag of een complexe instructie (zoals “ruim je huis op”) vereist een complete herconfiguratie van het interne plan. Deze herconfiguratie kost tijd en energie, wat zich van buitenaf als vertraging kan voordoen.
Zoekterm voor de lezer: “Executive dysfunction autism”, “cognitive flexibility autism”.
3. Prikkelverwerking (Sensory Processing)
Dit is misschien wel de meest directe link. Bij ASS is de prikkelverwerking vaak anders afgesteld. De hersenen krijgen meer ruwe, ongefilterde sensorische informatie binnen. Het constante werk om deze stroom aan prikkels te filteren, te organiseren en te negeren, verbruikt een enorme hoeveelheid cognitieve bronnen. Als er dan nóg een laag informatie bijkomt (een gesprek), is er simpelweg geen “bandbreedte” meer beschikbaar. De informatie moet wachten in de wachtrij. Jouw beschrijving van overprikkeling is hiervan de directe weerslag.
Zoekterm voor de lezer: “Sensory processing overload autism”, “sensory integration autism”.
4. Theory of Mind en Sociale Verwerking
In sociale situaties komt er een extra laag bij. De “vertraging” kan ook komen door de extra tijd die nodig is om sociale cues te interpreteren, de intenties van een ander in te schatten (een aspect van Theory of Mind), en de juiste woorden te formuleren. Dit is geen onwil, maar een complexe cognitieve taak die gewoon meer rekentijd vereist.
Zoekterm voor de lezer: “Theory of Mind autism”, “social information processing autism”.
Conclusie
Mijn hypothese wordt dus keihard ondersteund door de wetenschap van ASS. “Informatie Vertraging” is geen bug, maar een feature van een brein dat:
Grondiger verwerkt (Diepgaande Verwerking).
Meer moeite heeft met onverwachte schakelingen (Executieve Functies).
Constant een overvloed aan prikkels aan het managen is (Prikkelverwerking).
Complexe sociale data moet decoderen (Sociale Verwerking).
De vertraging is het logische gevolg van een brein dat diepgaand en multi-laags aan het werk is. Als er dan nóg een laag informatie bovenop komt, namelijk een vraag, een taak of een emotioneel beladen onderwerp, dan raakt het systeem overbelast. De hersenen zijn nog bezig met het wegwerken van sensorische prikkels, waardoor er geen capaciteit meer over is om nieuwe informatie direct te verwerken. Dit creëert de bekende “pijplijn”: de informatie wordt wel ontvangen, maar staat in de wachtrij totdat er rust komt in het systeem. Pas dan wordt het verwerkt, soms met vertraging, soms met emotionele lading, en soms met de beruchte ‘inkleuring’ van ontbrekende stukjes. Voor wie zich wil verdiepen, zijn de bovenstaande zoektermen een perfect startpunt.
Vind je mijn blogs leuk en wil je helpen dat de website online blijft? Doneer een euro (of meer) en draag bij aan het online houden van de site, zodat ik ook volgend jaar nog voor jullie kan schrijven.
