Inleiding
Als kind vroeg ik me regelmatig af waarom ik me gedroeg zoals ik deed. Ik gedroeg me anders dan andere kinderen en ik kon makkelijk zonder al te veel moeite mezelf de hele dag vermaken. Ik sloot me af van de buitenwereld en ik moest ook soms letterlijk wakker geschud worden uit mijn hyperfocus. Als ik nu terug kijk naar mijn adolescentie zie ik dat ik gedrag vertoonde van Obsessie en OCD en vormen van Tourette. Nee ik was niet aan het schelden of vreemde dingen aan het schreeuwen maar toch weet ik dat het Tourette achtige verschijnselen waren.
Laat ik eerst eens in het kort uitleggen wat de drie groepen inhouden en waarom ik denk dat er een verband is met deze drie, en dan met name binnen het Autisme.
Obsessie, ook wel fascinatie, hyperfocus of speciale interesse
Deze obsessieve neiging is vaak vrijwillig en resulteert in een diepe interesse in een specifiek onderwerp. Dit kan variëren van iets eenvoudigs, zoals treinen, tot iets complexers zoals kwantummechanica. Het is een proces waarin men zich volledig onderdompelt in het onderwerp, zonder afleidingen van buitenaf. Het fijne hiervan is dat het vaak niet storend of hinderlijk is, maar juist rustgevend en zelfs productief kan zijn. Het gevoel van “in de zone” zitten is hierbij een positieve ervaring, waarbij je volledig opgaat in de interesse zonder dat andere gedachtes of impulsen je storen.
Obsessief-compulsieve stoornis (OCD)
OCD kenmerkt zich door dwangmatig (onvrijwillig) handelen of obsessieve gedachten (dwanggedachtes). In tegenstelling tot de vrijwillige focus van obsessie, is OCD vaak niet gekozen, maar opgelegd door een innerlijke drang. Dit kan zich uiten in bijvoorbeeld overmatig handen wassen, herhaaldelijk deuren openen en sluiten om te controleren of ze echt dicht zijn, of het tellen van objecten of gebeurtenissen, zoals de strepen op de weg. Het is een poging van het brein om controle te krijgen of om bepaalde “verkeerde” gevoelens of gedachten te neutraliseren door specifieke handelingen. De rituelen of gedragingen kunnen de kwaliteit van het dagelijks leven ernstig verstoren.
Tics en het Tourette-syndroom (inclusief motorische en vocale tics)
Tics kunnen zich uiten als plotselinge, onvrijwillige bewegingen of geluiden die vaak moeilijk te onderdrukken zijn. De tics die gepaard gaan met het Tourette-syndroom kunnen zowel motorisch (zoals het knipperen met de ogen of schouders optrekken) als vocaal zijn (zoals geluiden maken of zelfs ongepaste woorden uitspreken, in extreme gevallen). Deze tics ontstaan vaak als reactie op interne spanning of stress, en kunnen onbewust tot uiting komen, ook al heeft de persoon zelf vaak de wens om ze te stoppen. Net zoals bij OCD, wordt de tics vaak geprobeerd te onderdrukken, maar dit kan leiden tot een toenemende druk of spanning.
Verbanden en Overlappingen
- Autisme en OCD:
Beide kunnen repetitieve gedragingen vertonen, maar de redenen en de werking hiervan kunnen verschillen. Bij autisme zijn repetitieve gedragingen vaak een manier om structuur, voorspelbaarheid en rust te creëren in een wereld die als chaotisch kan worden ervaren. Deze gedragingen bieden comfort en helpen om te gaan met de vele prikkels die dagelijks binnenkomen. In tegenstelling tot autisme komt OCD voort uit dwangmatige gedachten en gedragingen, vaak gedreven door angst of de overtuiging dat iets slechts op een bepaalde manier gedaan moet worden om een onheil te voorkomen. OCD komt dus vaak uit een diepere angstreactie, terwijl repetitief gedrag bij autisme meer gebaseerd is op een behoefte aan stabiliteit en controle. - Autisme en Tourette:
Sommige mensen met autisme vertonen tics, maar hebben niet de officiële diagnose Tourette. Bij autisme kunnen tics soms een manier zijn om mentale spanning te ontladen, of een reactie op stress of overprikkeling. In tegenstelling tot Tourette, dat vaak onbewust en soms zonder controle voorkomt, kunnen de tics bij mensen met autisme vaak meer gerelateerd zijn aan een behoefte om spanning te verminderen of het gevoel van controle te behouden. Het is belangrijk om te begrijpen dat het niet altijd dezelfde vorm van “spontaniteit” heeft als bij Tourette, maar eerder als een mechanismen van zelfregulatie binnen de context van autisme. - Tics als onbewuste communicatie:
Wanneer verbale communicatie lastig is, of wanneer het lastig is om emoties of gevoelens op een traditionele manier te uiten, kan het brein alternatieve manieren zoeken om deze spanning te ontladen. Bij mensen met autisme die moeite hebben met verbale communicatie, kan dit zich uiten in tics of andere motorische gedragingen. Dit kan gezien worden als een vorm van onbewuste communicatie – het brein probeert een uitlaatklep te vinden voor de druk die zich heeft opgebouwd. Deze gedragingen kunnen niet altijd gecontroleerd worden, en soms zijn ze een manier voor het lichaam om mentaal verwerkte stress te uiten die anders onuitgesproken zou blijven.
Mijn persoonlijke verhaal:
Zoals gezegd voelde ik me altijd al een buitenbeentje als het om sociale interactie ging. Ik was vaak alleen en volgens ooggetuige was ik als jong ventje vaak in mezelf aan het praten. Ik speelde niet graag met andere en daardoor sloot ik me ook af voor elke vorm van communicatie met mijn leeftijdsgenoten. Mijn leven tot een jaar of 9 was vrij solitair. Ik had op school wel “vrienden” maar ik was het liefst op mezelf aangewezen. Totdat ik op een Lom school kwam.
Hier ontmoete ik kinderen met de zelfde gedachtegang. Het klinkt misschien vreemd als ik het zo zeg, maar mensen met autisme hebben een soort aantrekkingskracht naar elkaar. Ik weet niet of mijn vrienden van toen autisme hadden maar ze waren wel technisch onderlegt en hadden alleen een specialisatie in iets. We konden uren met elkaar over hetgeen hebben wat ons interesseerde. Of het nu om de Commodore 64 ging of technische aspecten van de eerste persoonlijke computers, denk aan de Pentium 60, wat mijn eerste echte pc was. Ik leefde in die tijd in een wereld waarin ik me omringde met mensen met het zelfde gedachtegoed. Hierin herken ik nu dat ik al van jongs af aan dit soort gedrag vertoonde. Als het niet lekker met me ging, ik werd in die tijd vaak gepest door mijn onzekere gedrag en waarschijnlijk daardoor ook mijn stotteren, herinner ik me dat ik vaak op mijn kamer een vorm van geruststelling zocht. Ik schommelde met mijn lichaam of wreef in mijn haar. Soms trok ik ook haren uit mijn hoofd. De rede weet ik eigenlijk nog steeds niet. Soms denk ik dat ik mezelf pijn deed om te kunnen voelen dat ik nog in het hier en nu was.
Een stap in de toekomst:
In de loop van de jaren leerde ik, zowel omdat ik met mijn vrienden betere communicatieve vaardigheden aanleerde als door gedragsherkenning van zowel mezelf als van andere, beter met mijn innerlijke stress om te gaan. Natuurlijk raast er nu nog steeds een kleine tornado in mijn lichaam. Ik heb buiten mijn autisme ook ADD/ ADHD het is maar net hoe druk je innerlijk en fysiek bent. Ik was in mijn jonge jaren tot een jaar of 14, 15 nog erg fysiek druk maar naarmate ik ouder werd, kwam de lichamelijke rust. Ook hier zie ik (nu) een verband tussen mijn motorische onhandigheid en drukte en het misschien niet goed kunnen uiten van mijn emoties. Bij boosheid of verdriet was ik altijd bewegelijker dan wanneer ik in “de zone” was. Wat ik wel opmerkte en waar ik ook zeker met psychologen aan gewerkt heb is dat er dwangneuroses optraden. Ik heb het eigenlijk nooit echt buiten die deuren om verteld dat ik vaak compulsief dingen telde. Zoals de strepen op de weg, de bomen naast het fietspad. Het leek of mijn gedachten moesten worden afgeleid om maar geen stilte te hebben. Ook was mijn humeur sterk afhankelijk van hoe druk ik het had gehad op die dag. Als ik toentertijd overprikkeld was, (iets wat ik nu pas door heb) was ik best een drammertje.
Hoe gaat het nu?
Zoals jullie waarschijnlijk al begrijpen, heb ik aardig wat stappen doorgemaakt om met een heldere en vooral structurele blik terug te kijken naar wat ik was en waar ik nu sta in het leven. Ja, ik voel soms nog steeds de “aandrang” om iets te tellen of iets te doen. Maar het mooie is dat ik mezelf, hoe moeilijk ik het ook vind om te zeggen, liefdevol kan toespreken en de gedachten kan laten passeren. Ik merk dat ik in de loop der jaren geleerd heb om mijn innerlijke onrust en behoeftes beter te vervullen en mezelf tot kalmte te manen. Inzicht in wie ik ben en waar ik sta in de wereld was zeker een eye-opener. Mijn jaren van zoeken naar wat er met me aan de hand was, zijn gelukkig voorbij. Laten we eerlijk zijn: het is pas een jaar of vijf, zes dat ik zo helder voor ogen heb wie ik ben. Weten wie ik ben en waar de onrust en de gevoelens vandaan komen, heeft me veel rust en inzicht gegeven.
meer info en bronnen:
https://www.abtaba.com/blog/autism-and-tics
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/17175571/